79

Wat is uw opvatting over de vrijheid van onderwijs en welke voorwaarden moeten er volgens u aan gesteld worden? Welke rechten dienen aan de Staat op het terrein van het hoger onderwijs voorbehouden te blijven? Vindt u de autonomie een fundamenteel principe bij de organisatie van de universiteiten? Kunt u de hoofdlijnen aangeven waarop het systeem van autonomie gebaseerd moet zijn?

De vrijheid van onderwijs is niets anders dan een aspect van de vrijheid in het algemeen. Voor mij is de persoonlijke vrijheid een absoluut noodzakelijk gegeven voor alle mensen en voor alles wat moreel toelaatbaar is. Vrijheid van onderwijs dient er dus te zijn op alle niveaus en voor alle mensen. Dit betekent dat iedere bekwame persoon of vereniging de mogelijkheid moet hebben om onder dezelfde voorwaarden en zonder onnodige moeilijkheden onderwijsinstellingen te stichten.

De rol van de Staat hangt van de sociale omstandigheden af: die is in Duitsland anders dan in Engeland, in de Verenigde Staten anders dan in Japan, om een paar landen met volkomen afwijkende onderwijssystemen te noemen. Voor de Staat zijn ongetwijfeld bepaalde taken met betrekking tot ondersteuning, controle en toezicht weggelegd. Maar er dient gelijkheid van kansen te zijn tussen de door de Staat geëxploiteerde scholen en de op particulier initiatief gestichte instellingen. Toezicht wil niet zeggen moeilijkheden in de weg leggen, noch de vrijheid verhinderen of beknotten.

Om die reden beschouw ik de autonomie van het onderwijs als noodzakelijk. “Autonomie” is eigenlijk alleen maar een andere term voor vrijheid van onderwijs. De universiteit als gemeenschap moet de onafhankelijkheid van een orgaan binnen een levend organisme bezitten, dat wil zeggen: in vrijheid haar specifieke taak vervullen ten bate van het algemeen welzijn.

Criteria voor een feitelijke verwezenlijking van deze autonomie kunnen bijvoorbeeld zijn: vrijheid van benoeming van professoren en bestuurders; vrijheid bij het opstellen van de studieplannen; de mogelijkheid om een vermogen te vormen en te beheren. In een woord: alle noodzakelijke voorwaarden scheppen om de universiteit een eigen leven te laten leiden. Als ze dit eigen leven heeft, dan zal ze dit ook weten te geven, voor het welzijn van de hele maatschappij.

Dit punt in een andere taal