Lijst van punten

Waarheidsliefde en rechtvaardigheid

De natuurlijke deugden vergen van ons een ononderbroken inspanning, want het is niet gemakkelijk gedurende lange tijd te volharden in eerlijkheid bij situaties die onze eigen veiligheid in gevaar lijken te brengen. Kijk eens naar de zuivere facetten van de waarheidsliefde. Is die echt in onbruik geraakt? Heeft de praktijk van het compromis, het in de doofpot stoppen, het doen-alsof, definitief getriomfeerd? Mensen zijn bang van de waarheid. Om die reden hebben ze hun toevlucht genomen tot een kleinzielige uitweg: zij zeggen dat niemand oprecht is en de waarheid vertelt, dat iedereen veinst en liegt.

Gelukkig is het niet zo. Er bestaan veel mensen —christenen en niet-christenen— die vastbesloten hun goede naam en faam op het spel zullen zetten voor de waarheid. Zij zijn niet gedurig in de weer het beste plekje onder de zon te veroveren. Het zijn dezelfden die, omdat ze de oprechtheid beminnen, hun mening herzien als ze ontdekken dat ze het mis hadden. Wie begint met liegen, wie van de waarheid enkel een welluidend woord maakt om zijn gestumper achter te verbergen, zal nooit iets rechtzetten.

Als we de waarheid liefhebben, zullen we ook rechtvaardig zijn. Ik krijg nooit genoeg van het spreken over rechtvaardigheid, maar we kunnen er hier maar een paar kenmerken van schetsen, zonder het doel van al deze overwegingen uit het oog te verliezen: het opbouwen van een werkelijk en authentiek innerlijk leven op de stevige fundering van de natuurlijke deugden. Rechtvaardigheid is ieder het zijne geven. Maar ik zeg erbij dat dit niet voldoende is. Ongeacht de vraag waar iemand recht op heeft, moeten we hem altijd meer geven, omdat hij een meesterwerk van God is.

De beste liefde bestaat in het royaal overtreffen van zichzelf in rechtvaardigheid, naastenliefde die meestal onopgemerkt blijft, maar vrucht afwerpt in de hemel en op aarde. Het is een misvatting te denken dat de begrippen 'middenweg' of het 'juiste midden' —in zoverre het karakteristieken zijn van de zedelijke deugden— duiden op middelmatigheid: zoiets als de helft doen van wat mogelijk is. Dit midden tussen te veel en te weinig is een top, een culminatiepunt: dat wat de verstandigheid optimaal acht. Daarentegen laten de goddelijke deugden geen evenwicht toe: men kan niet te veel geloven, hopen, liefhebben. En die grenzeloze liefde tot God vloeit terug naar de mensen om ons heen in een overvloed van edelmoedigheid, begrip, naastenliefde.

Natuurlijkheid en eenvoud zijn twee prachtige menselijke deugden die de mens in staat stellen de boodschap van Christus te ontvangen. En, in tegenstelling daarmee, vormt alles wat verward en gecompliceerd is, wat om zichzelf draait en kronkelt, vaak een muur die een beletsel is om de stem van de Heer te horen. Denk aan wat Christus de Farizeeërs hard verwijt: ze hebben zich verstrikt in een sluwe wereld waar je tienden moet betalen over mint, dille en komijn, terwijl de wezenlijkste plichten uit de wet, rechtvaardigheid en geloof, veronachtzaamd worden. Met veel zorg filtreren ze alles wat ze drinken, opdat er geen mug doorschiet, maar ze schrokken een kameel naar binnen (vgl. Mat 23, 23-24).

Nee. Noch het leven van een goed mens die —buiten zijn schuld— Christus niet kent, noch het leven van een christen is vreemd, buitenissig. Die natuurlijke deugden waar we vandaag gedachten aan gewijd hebben, leiden allemaal tot dezelfde slotsom. Werkelijk mens is hij die tracht waarachtig, loyaal, oprecht, moedig, matig, edelmoedig, rustig, rechtschapen, ijverig, geduldig te zijn. Een dergelijk gedrag kan moeilijk zijn, maar nooit vreemd. Als sommigen zich hierover verbazen, zal dat wel zijn omdat ze met vertroebelde blik kijken, beneveld door een heimelijke lafheid, door gebrek aan vastberadenheid.