Lijst van punten

Welke taak heeft het Opus Dei in dit verband tot nu toe vervuld en vervult het vandaag de dag? In welke vorm werken de leden met andere organisaties op dat terrein samen?

Het is niet aan mij een historisch oordeel te geven over wat het Opus Dei tot nu toe met Gods genade tot stand heeft gebracht. Ik wil er alleen de nadruk op leggen dat alle inspanningen van het Opus Dei erop gericht zijn om het streven naar heiligheid en het uitoefenen van het apostolaat door de christenen die in de wereld leven te bevorderen, tot welke stand ze ook behoren en welk beroep ze ook hebben. Deze christenen staan met hun familiebanden, vriendschappen, beroepswerk en al hun edele aspiraties midden in de maatschappij.

Welnu, het Opus Dei is ontstaan om ertoe bij te dragen dat zij begrijpen dat hun leven, juist zoals het is, een gelegenheid kan zijn voor een ontmoeting met Christus, dat wil zeggen, een weg van heiligheid en apostolaat. Christus is in elke rechtschapen menselijke activiteit aanwezig: het leven van een gewone christen, dat sommigen maar te eenvoudig en te kleinzielig vinden, kan en moet een heilig en heiligmakend leven zijn.

Met andere woorden: om Christus na te volgen, om de Kerk te dienen, om andere mensen te helpen hun eeuwige bestemming te erkennen, hoef je de wereld niet te verlaten of je ervan te verwijderen. Ook is het niet nodig om zich aan een kerkelijke taak te wijden. Noodzakelijk en tevens voldoende is dat je de taak vervult die God aan ieder afzonderlijk heeft toegewezen op de door Hem gewilde plaats en in de door Hem bepaalde omgeving.

Omdat het merendeel van de christenen van God de opdracht ontvangt om de wereld van binnenuit te heiligen, midden in de tijdelijke structuren, helpt het Opus Dei hen om deze goddelijke opdracht te ontdekken. Het laat hen zien dat de menselijke roeping - in het beroep, in het gezin en in de maatschappij - niet tegengesteld is aan de bovennatuurlijke roeping maar er integendeel een integrerend bestanddeel van is.

De taak van het Opus Dei is enkel en alleen deze boodschap van het evangelie te verspreiden onder alle mensen die in de wereld leven en werken, in welke omgeving of beroep dan ook. Aan allen die dit ideaal van heiligheid begrijpen, geeft het Werk de geestelijke middelen en de leerstellige, ascetische en apostolische vorming die nodig is, om dat ideaal dan in het eigen leven te verwezenlijken.

De leden van het Opus Dei handelen niet als groep maar als individu met persoonlijke vrijheid en verantwoordelijkheid. Juist om die reden is het Werk geen gesloten organisatie of brengt het zijn leden beslist niet samen om ze van andere mensen te isoleren. De gemeenschappelijke apostolaatswerken, die de enige initiatieven zijn die het Opus Dei leidt, staan open voor alle mensen, zonder onderscheid van maatschappelijke, culturele of religieuze aard. En juist omdat de leden zich in de wereld moeten heiligen, werken ze met alle mensen samen met wie ze door hun werk of door hun deelname aan het maatschappelijk leven verbonden zijn.

Een essentieel bestanddeel van de christelijke geest is niet alleen de eenheid met de hiërarchie - Paus en bisschoppen - maar ook de verbondenheid met de andere broeders in het geloof. Al lang ben ik van mening dat een van de grootste kwalen van de Kerk van onze tijd is dat veel katholieken niet weten wat de katholieken van andere landen en van andere rangen en standen denken en doen. Het is nodig dat men deze broederlijkheid die het leven van de eerste christenen zo diep beïnvloedde, opnieuw in praktijk brengt. Op die wijze zullen wij ons verenigd weten en tegelijk de verscheidenheid van persoonlijke roepingen liefhebben. Dan zullen veel onrechtvaardige en beledigende oordelen vermeden worden, die bepaalde kleine groepen in naam van het katholicisme verspreiden en die gericht zijn tegen andere geloofsgenoten, die in werkelijkheid rechtschapen en met offergeest werken, zich richtend op de bijzondere omstandigheden van hun land.

Het is belangrijk dat ieder trouw probeert te zijn aan zijn eigen goddelijke roeping en de Kerk dus niet berooft van de vruchten van zijn van God ontvangen charisma. De eigen taak van de leden van het Opus Dei, die normale christenen zijn, bestaat in het heiligen van de wereld van binnenuit door de meest uiteenlopende menselijke werkzaamheden te verrichten. Daar hun lidmaatschap van het Werk hun positie in de wereld niet verandert, nemen ze deel aan gemeenschappelijke religieuze diensten, aan het leven van de parochie enzovoort, op een wijze die overeenstemt met de omstandigheden van ieder geval. Ook in dit opzicht zijn het normale burgers die goede katholieken willen zijn.

Maar in de regel leggen de leden van het Werk zich niet toe op werk dat confessioneel van karakter is. Alleen in uitzonderingsgevallen, op uitdrukkelijk verzoek van het kerkelijk gezag, werkt deze of gene van het Werk in kerkelijke instellingen. Achter die houding steekt niet de wens om anders te zijn en nog veel minder is het een teken van geringschatting van confessionele activiteiten. Het is niets anders dan de beslissing om zich aan datgene te wijden dat tot de eigen roeping van het Opus Dei behoort. Er zijn al veel religieuzen en clerici en ook veel leken die op dat gebied vol ijver actief zijn en die daaraan al hun krachten geven.

De speciale taak van de leden van het Opus Dei, waartoe ze zich door God geroepen voelen is van andere aard. Binnen de algemene roeping om heilig te zijn ontvangen de leden van het Opus Dei nog een speciale roeping om in vrijheid en verantwoordelijkheid naar heiligheid te streven en apostolaat te doen midden in de wereld waarbij ze dan de plicht op zich nemen om volgens een specifieke geest te leven en gedurende hun leven een bijzondere vorming te ontvangen. Als de leden hun werk in de wereld zouden verwaarlozen om kerkelijk werk te doen, zouden ze hun door God ontvangen gaven braak laten liggen. En door hun wens om direct pastoraal werk te doen zouden ze de Kerk in feite schade berokkenen, want dan zouden er minder christenen zijn die bezig zijn met zichzelf te heiligen in alle beroepen en taken van de burgermaatschappij en op het immense gebied van de wereldlijke arbeid.

Bovendien eist de noodzaak om zich in beroep en geloof voortdurend verder te ontwikkelen, naast de tijd die men nodig heeft voor het geestelijk leven, het gebed en het offervaardig vervullen van zijn plichten van staat, het hele leven op: er blijft geen vrije tijd over.

Sommige mensen hebben van het Opus Dei gezegd dat het een organisatie van een intellectuele elite is, die in invloedrijke politieke, economische en culturele kringen wil binnendringen om ze, al wordt het met goede bedoelingen gedaan, van binnen uit te controleren. Is dat juist?

Bijna alle instellingen die een nieuwe boodschap brachten of die ernaar streefden om het christendom op consequente wijze te verwezenlijken en de mensheid serieus te dienen, zijn, vooral in het begin, op onbegrip gestuit. Zo is het te verklaren dat sommigen de leer over het lekenapostolaat die het Opus Dei in praktijk brengt en verkondigt, in het begin niet begrepen hebben.

Bovendien moet ik constateren, ook al praat ik er niet graag over, dat er in ons geval een hardnekkige en systematische lastercampagne gevoerd werd. Er waren mensen die beweerden (misschien was dat wel hun eigen werkwijze) dat we in het geheim werkten, dat we op leidende posities uit waren enzovoort. Ik zou alleen willen opmerken dat die campagne ongeveer dertig jaar geleden begonnen is door een Spaanse religieus, die later zijn orde en de Kerk verliet, voor de wet trouwde en nu een protestants dominee is.

Is de laster eenmaal op gang gebracht dan blijft die door de inertie nog een tijd doorleven, want er zijn mensen die naar de pen grijpen zonder van tevoren voldoende informatie in te winnen. Niet allen handelen als goede journalisten, die zich niet onfeilbaar achten en die eerlijk genoeg zijn om zichzelf te corrigeren als ze de waarheid horen. Dat is dus gebeurd, ook al zijn die lasterpraatjes - afgezien van het feit dat ze al op het eerste gezicht ongeloofwaardig leken - door feiten weerlegd, die een ieder kan controleren. Ik wijs er alleen op dat de door u bedoelde roddel alleen op Spanje betrekking heeft. De gedachte alleen al, dat een internationale instelling als het Opus Dei zich zou laten leiden door de problemen in één enkel land, getuigt van een zeer beperkte horizon, van provincialisme.

Bovendien zijn de meeste leden van het Opus Dei (in Spanje en in alle andere landen) huisvrouwen, arbeiders, winkeliers, administratieve medewerkers, boeren…, dus mensen die door het werk dat ze doen, voor de politiek of de maatschappij niet bijzonder veel gewicht in de schaal leggen. Dat er veel arbeiders lid van het Opus Dei zijn valt niet op, een enkele politicus wel. In werkelijkheid is voor mij de roeping tot het Opus Dei van een kruier net zo belangrijk als die van een directeur van een onderneming. De roeping komt van God en in de werken van God is geen plaats voor discriminatie, en zeker niet als die demagogisch is.

Wie de leden van het Opus Dei op zeer uiteenlopende terreinen bezig ziet en toch alleen maar kan denken aan zogenaamde invloeden en controles, verraadt dat hij een arm idee heeft van het christelijk leven. Het Opus Dei beheerst geen enkele wereldlijke activiteit noch pretendeert dat. Het wil enkel en alleen de boodschap van het evangelie verspreiden. God wil dat alle mensen die in de wereld leven, Hem juist door de uitoefening van hun wereldlijke activiteiten liefhebben en Hem daarin dienen. Daarom werken de leden van het Opus Dei, omdat het normale christenen zijn, waar en hoe het hun het beste lijkt. Het Werk houdt zich slechts bezig met hen geestelijk te helpen om naar christelijk geweten te handelen.

In de loop van dit interview hebt u uw standpunt duidelijk gemaakt over belangrijke aspecten van het menselijke leven en vooral van dat van de vrouw; u hebt daarbij uiteengezet hoe die in de geest van het Opus Dei beoordeeld worden. Kunt u ons tot besluit zeggen hoe naar uw mening de rol van de vrouw in het leven van de Kerk zou moeten worden bevorderd?

Bij het horen van een dergelijke vraag voel ik de neiging - geheel tegen mijn gewoonte in - op polemische wijze te antwoorden. Het woord “Kerk” wordt in dit verband namelijk vaak van een klerikaal accent voorzien en als synoniem gebruikt voor iets wat tot de clerus of de kerkelijke hiërarchie behoort. En dan verstaat men onder deelname aan het leven van de Kerk uitsluitend of voornamelijk de medewerking in de parochie, in verenigingen die krachtens kerkelijk mandaat werken, ineen actieve bijdrage aan liturgische taken en dergelijke.

Wie zo denkt vergeet in de praktijk, ook al wordt het in de theorie nog zo luidruchtig verkondigd, dat met “Kerk” de totaliteit van het volk Gods, de gemeenschap van alle christenen bedoeld wordt, en dat de Kerk daar aanwezig is, waar een christen is die ernaar streeft om in de naam van Jezus Christus te leven.

Daarmee wil ik echt niet de waarde van het werk kleineren, dat de vrouw in het leven van kerkelijke organisaties kan doen; integendeel, ik vind dat haar werk daar beslist nodig is. Uiteindelijk heb ik me er mijn hele leven voor ingezet om de christelijke roeping van de leek, de roeping van de mannen en vrouwen die midden in de wereld een normaal leven leiden, in heel zijn volheid en omvang te verdedigen, en om de theologische en juridische erkenning van hun taak in de Kerk te verkrijgen.

Ik wil er hier alleen maar op wijzen dat er mensen zijn die het terrein van die medewerking in het leven van de Kerk op een onrechtvaardige wijze beperken. En ook wil ik eraan herinneren dat de gewone christen, man of vrouw, zijn specifieke taak, ook de taak die hem binnen de kerkelijke structuur ten deel valt, alleen maar kan vervullen, als hij niet tot klerikalisme vervalt, als hij echt seculier, normaal blijft, en als een gewoon mens midden in de wereld leeft en de taken van de wereld op zich neemt.

Het is de taak van de miljoenen christenen in de hele wereld om Christus in alle menselijke activiteiten binnen te leiden door met hun leven te getuigen dat God alle mensen liefheeft en wil redden. De beste en belangrijkste manier om aan het leven van de Kerk deel te nemen is dus om dáár helemaal christen te zijn, waar het leven, de menselijke roeping, hen geplaatst heeft. En dit wordt tevens voorondersteld als eerste vereiste voor elke andere vorm van medewerking.

Met ontroering gaan mijn gedachten uit naar zoveel christenen, mannen en vrouwen, die in alle eenvoud hun dagelijkse leven leiden en daar, misschien zonder het zich specifiek voor te nemen, trachten de wil van God te vervullen. In die christenen het besef te wekken van de grootsheid van hun leven; hun te openbaren dat dit schijnbaar onbelangrijke eeuwigheidswaarde bezit; hen te leren met meer aandacht naar de stem van God te luisteren die via de concrete omstandigheden en gebeurtenissen van het leven tot hen spreekt: dat is wat de Kerk tegenwoordig dringend nodig heeft, dat is waartoe God aanspoort.

Het is de taak van de christen de hele wereld van binnenuit te kerstenen en zo te laten zien dat Jezus Christus de hele wereld verlost heeft. En aan die taak neemt de vrouw deel in het gezin en bij alle andere door haar ondernomen activiteiten op een wijze die aan haar eigen is en die haar mogelijkheden laat ontplooien en tot bloei brengen.

Het allerbelangrijkste is dus dat de vrouw naar God gericht leeft en dat ze als Maria - vrouw, maagd en moeder - het fiat mihi secundum verbum tuum (Luc 1,38) uitspreekt,het “mij geschiede naar uw woord”. Want daarvan hangt onze trouw aan onze persoonlijke roeping af, die uniek en niet overdraagbaar is en die ons tot medewerkers maakt van het heilswerk dat God in ons en in de hele wereld verwezenlijkt.