Lijst van punten

Vang ons de vossen, de geniepige vossen, die de wijngaard vernielen, onze wijngaard die in bloei staat (Hoogl 2, 15). Laten we trouw zijn in de kleine dingen, zeer trouw in de kleine dingen. Als we die moeite opbrengen, zullen we ook leren om met vertrouwen in de armen van de Maagd Maria te snellen, als haar kinderen. Heb ik u er in het begin niet aan herinnerd, dat we nog maar heel weinig jaren geleefd hebben, de jaren die we geleefd hebben met de bedoeling intiem met God om te gaan? Het is dus logisch dat we in onze zwakheid en onze kleinheid trachten in de nabijheid van de grootsheid en heilige zuiverheid van de Moeder van God, die ook onze Moeder is, te komen.

Ik kan u een ander waar gebeurd voorval vertellen en dat doe ik, omdat er jaren, al heel wat jaren verstreken zijn sinds het gebeurde en omdat de tegenstelling en de hardheid van de woorden u aan het denken zullen zetten. Ik was een retraite aan het houden voor priesters uit verschillende bisdommen. Ik zocht ze op met genegenheid en met belangstelling met de bedoeling hen aan het praten te krijgen, hun geweten te ontlasten. Want ook wij, priesters, hebben behoefte aan de raad en hulp van een broer. Ik begon een gesprek met een van hen, een beetje een stroef mens, maar heel grootmoedig en heel oprecht; met fijngevoeligheid en duidelijkheid lokte ik hem een beetje uit tot praten om de wonden die hij mogelijk in zich had, in zijn hart, te verzorgen. Op een gegeven moment onderbrak hij mij min of meer met deze woorden: “Ik ben erg jaloers op mijn ezelin; zij heeft haar diensten verricht in zeven parochies en er is niets op aan te merken. Had ik ook maar zoveel gedaan!”

Onderzoek uzelf tot in uw diepste innerlijk! Misschien verdienen wij ook de loftuitingen niet die die dorpspastoor over zijn ezelin uitstrooide. Wij hebben zo gewerkt, wij hebben zulke belangrijke posities bekleed, u hebt succes gehad in die en die menselijke zaak…, maar onderzoek u in Gods aanwezigheid. Verbergt u niet iets waar u spijt over moet hebben? Hebt u werkelijk geprobeerd God en de mensen, uw broeders, te dienen of vond u uw egoïsme belangrijker, uw ambities, uw louter aardse en zielig vergankelijke succes?

Als ik u een beetje ongezouten toespreek, is dat omdat ik zelf nog een keer een oprechte oefening van berouw wil doen en omdat ik wil dat ieder van u ook vergeving vraagt. Laten we bij het zien van onze ontrouw, bij het zien van zoveel vergissingen, zwakheden, laffe daden —ieder de zijne!— die kreet van berouw van Petrus herhalen: Domine, tu omnia nosti, tu scis quia amo te! (Joh 21, 17), Heer, Gij weet alles; Gij weet toch dat ik U liefheb, ondanks mijn onvolkomenheden! En ik durf er aan toe te voegen: Gij weet dat ik U liefheb juist vanwege mijn onvolkomenheden, want zij brengen me er toe me op U te verlaten, op U die de kracht bent: quia Tu es, Deus, fortitudo mea (Ps 42, 2). En vandaaruit beginnen we weer opnieuw.

Strijd tegen die overdaad aan begrip die iedereen voor zichzelf heeft: stel eisen! Soms denken we te veel aan onze gezondheid; aan ontspanning, die niet mag ontbreken in de mate die we nodig hebben om weer met hernieuwde kracht aan de slag te kunnen gaan. Maar 'ontspanning —schreef ik alweer heel wat jaren terug— betekent niet niets doen, maar zich ontspannen door bezigheden, die minder inspanning vergen'.

Op andere momenten nemen we er —met slappe smoesjes— wat al te veel ons gemak van, vergeten we de gezegende verantwoordelijkheid die op onze schouders rust. We doen wat minimaal nodig is om ons er van af te kunnen maken. We laten ons leiden door redenen zonder rede om met de armen over elkaar te gaan zitten, maar Satan en zijn bondgenoten nemen geen vakantie. Luister goed en overweeg wat Sint Paulus schrijft aan christenen die van beroep slaaf waren; hij spoorde hen aan hun meesters te gehoorzamen: niet als ogendienaars om de mensen te behagen, maar als slaven van Christus, die Gods wil van harte volbrengen. Dient welgemoed in de mensen de Heer (Ef 6, 6-7). Een goede raad om opgevolgd te worden door u en door mij.

We gaan onze Heer, Jezus Christus, vragen om licht en Hem smeken ons te helpen —elk ogenblik— de goddelijke betekenis te ontdekken die de roeping tot ons beroep omvormt tot de spil waaraan de oproep tot heiligheid die tot ons gericht is, bevestigd is en ronddraait. In het evangelie kunt u lezen, dat Jezus bekend was als faber, filius Mariae (Mar 6, 3), timmerman, zoon van Maria. Wel, met een heilige trots moeten we dus met daden laten zien, dat we werkers zijn, mannen en vrouwen die zich inspannen!

Aangezien ons gedrag elk moment het gedrag dient te zijn van een gezant van God, dient het voor ons ook een levende werkelijkheid te zijn, dat we Hem niet trouw dienen als we ons werk in de steek laten. Als we niet de inspanning en zelfverloochening van anderen delen in het vervullen van onze beroepsplichten. Als men ons zou kunnen bestempelen als lui, inaccuraat, lichtzinnig, ordeloos, leeglopers, nutteloos… Want wie deze, schijnbaar minder belangrijke, plichten verwaarloost, kan moeilijk in die van het bovennatuurlijk leven overwinnen die stellig heel wat zwaarder zijn. Wie betrouwbaar is in het kleinste, is ook betrouwbaar in het grote; en wie onrechtvaardig is in het kleinste, is ook onrechtvaardig in het grote (Luc 16, 10).

“In de wetenschap dat de Heer overal is, bebouwen wij het land en loven tegelijk de Heer; doorkruisen wij de zeeën en oefenen we al onze andere beroepen uit onder het bezingen van zijn goedertierenheid” (Clemens van Alexandrië, Stromata, 7, 7 (PG 9, 451)). Op die manier blijven we verenigd met God op elk moment. Ook als u zich geïsoleerd voelt, ver van uw gewone omgeving —zoals die jongemannen in de loopgraven— zult u geheel vervuld zijn van de Heer door middel van het persoonlijk met inspanning en volharding verrichte werk, dat u hebt weten om te zetten in gebed toen u het begon en eindigde in de aanwezigheid van God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest.

Maar vergeet nu niet, dat het in aanwezigheid van mensen verricht wordt en dat zij van u —ja, van u— een christelijk getuigenis verwachten. Daarom moeten we in onze beroepsbezigheden, in het menselijke, op zo'n wijze te werk gaan, dat we ons niet hoeven te schamen als iemand ons aan het werk ziet, die ons kent en van ons houdt, en ook hem niet laten blozen. Als uw gedrag in overeenstemming is met de geest die ik u tracht te onderrichten, zullen degenen die vertrouwen in u stellen niet beschaamd worden en zal het schaamrood u evenmin op de kaken staan. Dan zal het u niet vergaan als die man uit de parabel die besloot een toren te bouwen: Anders zou het hem kunnen overkomen, als hij de fundering heeft gelegd en niet in staat is het werk tot een einde te brengen dat allen die het zien hem gaan bespotten en zeggen: Die man begon te bouwen, maar hij was niet in staat het einde te halen (Luc 14, 29-30).

Ik verzeker u, als u de bovennatuurlijke visie niet kwijtraakt, zal uw werk bekroond worden, zal uw kathedraal voltooid worden, tot en met het leggen van de laatste steen.

Alles doen uit liefde

Maar hoe moet ik dat doen —schijnt u me te vragen— altijd in diezelfde geest handelen, die me ertoe zal brengen mijn beroepswerkzaamheden altijd perfect tot een einde te brengen? Het antwoord komt niet van mij, maar van de apostel Paulus: Werk altijd manmoedig en dapper, meer en meer: laat alles bij u gebeuren met liefde (1 Kor 16, 13-14). Doe alles uit liefde en in vrijheid; geef geen kans aan angst of routine: dient God, onze Vader.

Ik citeer graag —omdat ik ze heel beproefd vindt— deze versregels, die niet erg kunstzinnig, maar wel zeer beeldend zijn: “Je leven is liefde en anders niet / en dat je in de minne vaardig bent, / komt door de kracht van het verdriet, / die niemand beter minnen liet / dan hem die ook veel lijden kent”. Werpt u op uw beroepsverplichtingen uit liefde: doe alles uit liefde, daar hamer ik op, en zie dan —juist omdat u liefhebt, ook al proeft u de bitterheid van het onbegrip, van onrechtvaardigheid, van ondankbaarheid en zelfs van het eigen menselijk falen— de wonderen die uw werk voortbrengt. Kostelijke vruchten, zaad van eeuwigheid.

Niet de mens die zich nooit vergist, is verstandig, maar hij die zijn fouten weet goed te maken. Hij is verstandig, omdat hij het liever twintig keer mis heeft dan dat hij vervalt in een gemakkelijk 'als ik niets doe, doe ik niets fout'. Hij handelt niet dom en overijld of met zotte roekeloosheid, maar is zich het risico van zijn beslissingen bewust en ziet niet, uit angst niet te slagen, ervan af het goede te verwerven. We leren in ons leven evenwichtige vrienden en collega's kennen die objectief zijn, die niet uit hartstocht de weegschaal naar de kant van hun gemak laten doorslaan. In die mensen hebben wij, bijna instinctief, vertrouwen omdat ze zich zonder aanmatiging en zonder koude drukte steeds goed en rechtschapen gedragen.

Zonder deze hartversterkende deugd kan de christen niet leven, maar de laatste doeleinden van de verstandigheid liggen niet in sociale harmonie of in de zekerheid geen spanningen te veroorzaken. Het einddoel is het vervullen van de Wil van God die wil dat we eenvoudig zijn, maar niet kinderachtig; vrienden van de waarheid, maar nooit onbezonnen of lichtzinnig. Het hart van de verstandige zal kennis bezitten (Spr 18, 15). Het is het kennen van de liefde van God, het laatste weten, de kennis die ons redden kan door alle schepselen de vruchten van vrede en begrip te brengen en, aan elke ziel, het eeuwig leven.

Struikelen is niet erg als we in de pijn van de val de energie vinden die ons weer overeind helpt en ons met hernieuwde moed verder laat gaan, nederig, met heilige halsstarrigheid. We moeten niet vergeten dat een heilige niet iemand is die nooit valt, maar iemand die steeds weer opstaat, nederig en met een heilige koppigheid. Als in het boek Spreuken staat dat de rechtvaardige zeven keer per dag valt (vgl. Spr 24, 16), moeten u en ik —arme schepsels— niet verbaasd of ontmoedigd zijn als we met onze eigen persoonlijke zwakheden en misstappen geconfronteerd worden. We kunnen verder doorlopen als we de kracht zoeken bij Hem die ons beloofd heeft: Komt allen tot mij die uitgeput zijt en onder lasten gebukt en Ik zal u rust en verlichting schenken (Mat 11, 28). Dank U, Heer, quia tu es, Deus, fortitudo mea (vgl. Ps 43, 2), omdat U altijd mijn sterkte bent geweest. U en alleen U, mijn God, mijn sterkte, mijn toevlucht, mijn steun.

Als u echt voort wilt gaan in het innerlijk leven, wees dan nederig. Neem standvastig en vol vertrouwen uw toevlucht tot de hulp van de Heer en zijn gezegende Moeder die ook uw moeder is. Kalm, rustig, hoeveel pijn de verse wond van de laatste val ook doet, opnieuw het kruis opnemen en zeggen: Heer, met uw hulp zal ik vechten om niet op te houden, om trouw op uw wenken in te gaan, zonder vrees voor steile hellingen, voor de schijnbare eentonigheid van het gewone werk, noch voor distels of keien op de weg. Voor mij staat het vast dat uw barmhartigheid mij bijstaat en dat ik tenslotte het eeuwig geluk, de vreugde en de liefde voor immer zal vinden.

En dan ontdekt die schrijver, in dezelfde droom, een derde weg: smal, ook bezaaid met scherpe punten en steile hellingen zoals de tweede. Daarover loopt te midden van duizend beproevingen, maar plechtstatig en vol majesteit een aantal mensen. Maar ze zijn op weg naar dezelfde afschuwelijke afgrond waarheen de eerste weg leidde. Het is de weg die de hypocrieten, de schijnheiligen gaan, mensen die niet oprecht zijn in hun bedoeling, die gedreven worden door een valse ijver, die de goddelijke werken bederven door deze te vermengen met aards egoïsme. “Het is dwaas een lastig karwei aan te pakken om bewonderd te worden; met een slopende inspanning de geboden van God in acht te nemen, enkel met het zicht op een aardse vergoeding. Wie met het beoefenen der deugden menselijke winst wil maken, is als iemand die een kostbaar voorwerp voor een paar stuiver verkoopt; hij kan de hemel verwerven en in plaats daarvan is hij tevreden met vluchtige lofprijzingen… Daarom wordt gezegd dat de verwachtingen van de schijnheilige zijn als een spinneweb: met zoveel moeite gesponnen en tenslotte door een vlaag van de wind van de dood meegenomen” (H. Gregorius de Grote, Moralia, 2, 8, 43­44 (PL 75, 844­845)).

Met het doel voor ogen

Ik herinner u nu aan deze forse waarheden om u te vragen aandachtig te onderzoeken wat de beweegredenen zijn van uw gedrag, met het doel recht te zetten wat rechtgezet moet worden door alles te richten op het dienen van God en van onze broers en zussen, de mensen. Denk eraan dat de Heer ons van dichtbij voorbijgegaan is en naar ons gekeken heeft met genegenheid en ons uitverkoren heeft tot een heilige roeping, niet op grond van onze werken, maar door zijn eigen voorbeschikking en genade die ons van alle eeuwigheid verleend is in Jezus Christus (2 Tim 1, 9).

Zuiver uw bedoeling, doe alles uit liefde tot God door met animo het kruis van elke dag te omhelzen. Duizenden keren heb ik het herhaald, want ik denk dat deze ideeën in de harten van de christenen gegrift moeten worden: als wij ons niet meer beperken tot het accepteren van tegenspoed, lichamelijk of geestelijk lijden, maar het daarentegen liefhebben en het aan God offeren ter voldoening van onze persoonlijke zonden en van de zonden van alle mensen, dan verzeker ik u dat deze smart ons niet meer bedroefd maakt.

Er wordt dan niet zomaar een kruis gedragen, men ontdekt het Kruis van Christus en daarbij de troost te bemerken dat de Verlosser de last ervan draagt. Wij helpen mee, zoals Simon van Cyrene die van het werk op zijn land kwam en aan verdiende rust dacht, en toen gedwongen werd zijn schouders te lenen om Jezus te helpen (vgl. Mar 15, 21). Vrijwillig de Cyreneër van Christus te zijn, van zo dichtbij zijn lijdende Mensheid, ontdaan van alle waardigheid, te begeleiden, is voor een verliefde ziel geen tegenslag, maar brengt hem de zekerheid van de nabijheid van God die ons zegent met deze uitverkiezing.

Met grote regelmaat hebben niet weinig mensen mij met verbazing gesproken over de blijdschap die —dank zij God— mijn kinderen in het Opus Dei hebben en die zo aanstekelijk is. Voor dit klaarblijkelijke feit geef ik altijd dezelfde verklaring, want ik ken geen andere: het fundament van hun geluk bestaat erin geen angst te hebben voor het leven en ook niet voor de dood; in het zich niet laten ontmoedigen door tegenspoed; in de dagelijkse poging te leven in een geest van offervaardigheid, altijd bereid —ondanks persoonlijke kleinheid en zwakte— zichzelf te verloochenen om de christelijke weg voor hun medemensen gemakkelijker en aantrekkelijker te maken.

Zoals het kloppen van het hart

Terwijl ik spreek, weet ik dat u —in Gods aanwezigheid— uw gedrag tracht te veranderen. Is het niet zo, dat de meeste van die onbehaaglijke gevoelens die uw ziel verontrust hebben, die momenten van gebrek aan vrede, voortkomen uit uw gebrekkige antwoord op Gods oproepen? Of sloeg u misschien het pad der schijnheiligen in, omdat u uzelf zocht? Met de droeve bedoeling tegenover uw omgeving de pure schijn van een christelijke houding op te houden, weigert u in uw innerlijk afstand te doen van uzelf, uw onjuiste hartstochten het zwijgen op te leggen, uzelf onvoorwaardelijk te geven, met voorbijgaan aan uzelf, zoals Jezus Christus.

Kijk, in deze ogenblikken van bezinning voor het tabernakel mag u er zich niet toe beperken alleen te luisteren naar de woorden van de priester alsof daarin het innerlijk gebed van ieder van u uitkristalliseert. Ik leg u een paar gedachten voor, geef u een paar punten aan opdat u ze actief opneemt en op uw beurt overweegt en er het onderwerp van maakt voor een allerpersoonlijkst en stil gesprek tussen God en u, op zodanige wijze dat u het toepast op uw huidige situatie. Onderscheid, met het licht dat God u schenkt, wat er in uw gedrag de goede kant op gaat van dat wat naar de verkeerde weg leidt, om het met zijn genade recht te zetten.

Dank God voor deze berg goede werken die jullie verricht hebben, belangeloos, om met de psalmist te kunnen zingen: Hij trok mij uit de poel van bederf, uit modder en slijk, zette mijn voeten op een rots en gaf mij weer een vaste stap (Ps 39, 3). Vraag bovendien vergeving voor uw nalatigheden en misstappen, toen u dat tranenverwekkende doolhof van de hypocrisie binnenging. U zei uit te zijn op Gods eer en het welzijn van de naaste, maar in werkelijkheid vereerde u uzelf… Wees stoutmoedig, wees edelmoedig, en zeg nee: dat u God en de mensheid niet meer wilt teleurstellen.

Om redenen die hier niet ter zake zijn —maar welke Jezus die ons leidt vanuit het Tabernakel, heel goed kent— heeft mijn leven me ertoe gebracht op bijzondere wijze te weten dat ik kind van God ben. En ik heb de vreugde gesmaakt me aan het hart van mijn Vader te vlijen, ter betering, om me van smetten te bevrijden, om Hem te dienen, om allen te begrijpen en te verontschuldigen, op grond van zijn liefde en mijn vernedering.

Daarom wil ik nu met nadruk wijzen op de noodzaak dat u en ik ons vermannen, dat we ontwaken uit die slaap van de zwakte die ons zo gemakkelijk doet insluimeren. En dan zullen we op een dieper en tegelijk directer manier besef krijgen van wat het betekent kind van God te zijn.

Het voorbeeld van Jezus, heel het leven van Christus in Palestina helpt ons dieper in die waarheid door te dringen. Als wij het getuigenis van mensen aannemen, lezen we in het Epistel, Gods getuigenis is meer waard (1 Joh 5, 9). En waarin bestaat het getuigenis van God? Opnieuw is Sint Jan aan het woord: Hoe groot is de liefde die de Vader ons betoond heeft. Wij worden kinderen van God genoemd en we zijn het ook… Veelgeliefden, nu reeds zijn we kinderen van God (1 Joh 3, 1­2).

In de loop der jaren heb ik getracht mij zonder onderbreking op deze blijde realiteit te verlaten. Mijn gebed is —in alle omstandigheden— altijd hetzelfde geweest, in verschillende toonaarden. Ik heb gezegd: Heer, U hebt mij hier neergezet; U hebt mij dit of dat toevertrouwd en ik heb vertrouwen in U. Ik weet dat U mijn Vader bent en ik heb steeds gezien, dat kleine kinderen altijd een onvoorwaardelijk vertrouwen in hun ouders hebben. Mijn ervaring als priester heeft me bevestigd, dat deze overgave in Gods hand de zielen aanzet zich een sterke, grote en serene vroomheid te verwerven die hen ertoe brengt altijd te werken met een zuivere bedoeling.