Lijst van punten

Beginnen aan een werk doen er veel; het afmaken doen er maar weinig. Laten wij proberen bij die laatste groep te horen; wij, die als kinderen van God proberen te leven. Vergeet niet dat alleen de werkzaamheden die men met liefde tot een goed einde brengt, kunnen rekenen op de instemming van de Heer, zoals we in de Heilige Schrift kunnen lezen: beter het einde dan het begin (Pr 7, 8).

Misschien hebt u me bij andere gelegenheden deze anekdote al eens horen vertellen, maar toch hecht ik er aan haar nog eens naar voren te brengen, omdat het voorval zo beeldend, zo leerzaam is. Op een keer zocht ik in het Rituale Romanum het formulier voor de zegening van de laatste steen van een gebouw, de belangrijkste bouwsteen omdat deze een symbool is voor de zware, moedige en noeste arbeid van veel mensen, gedurende vele jaren. Ik was stomverbaasd toen ik merkte dat dit formulier niet bestond en dat men gebruik zou moeten maken van de benedictio ad omnia, een zegening voor algemeen gebruik. Ik moet toegeven, dat het me onmogelijk leek, dat een dergelijke lacune bestond en ik nam nog eens langzaam, maar tevergeefs, het register van het Rituale door.

Veel katholieken hebben de overtuiging laten varen, dat een rechtschapen levenswandel, zoals de Heer van zijn kinderen verlangt, een echte zorgvuldigheid vergt bij het vervullen van ieders eigen taken die ze dienen te heiligen tot in de allerkleinste kleinigheid.

Wij kunnen de Heer alleen maar iets aanbieden dat —binnen onze povere menselijke begrenzingen— volmaakt is, zonder smet, met zorg gerealiseerd tot in de kleinste details. God aanvaardt geen klungelwerk. Gij zult niets offeren met een gebrek, vermaant ons de Heilige Schrift, dan schept Jahwe geen behagen in u (Lev 22, 20). Daarom zal ieders werk, de arbeid die op onze dagen en energie beslag legt, een offergave moeten zijn die de Schepper waardig is, operatio Dei, werk van God en werk voor God: kortom, een taak die af is, smetteloos.

Ik spreek niet over denkbeeldige idealen. Ik houd me bezig met een heel concrete werkelijkheid, die van het allergrootst belang is en in staat de meest heidense en vijandige omgeving om te vormen naar de goddelijke voorschriften, zoals ook gebeurd is in de eerste tijden van de era van ons Heil. Proef eens die woorden van een anoniem auteur uit die tijd, die de grootsheid van onze roeping zo samenvat: christenen “zijn voor de wereld, wat de ziel is voor het lichaam. Zij leven in de wereld, maar zijn niet werelds, zoals de ziel in het lichaam is, maar onlichamelijk. Zij wonen onder alle volkeren, zoals de ziel in alle delen van het lichaam is. Ze werken vanuit hun innerlijk leven zonder op te vallen, zoals de ziel doet vanuit haar wezen. Zij leven als pelgrims tussen vergankelijke goederen in de hoop op de onaantastbaarheid van de hemel, zoals de onsterfelijke ziel nu vertoeft in een sterfelijke tent. Zij vermeerderen zich dag na dag onder de vervolgingen, zoals de ziel haar schoonheid vergroot door zich te versterven… En het is niet volgens de voorschriften als christenen hun opdracht in de wereld opgeven, zoals het de ziel niet is toegestaan zich uit eigen beweging los te maken van het lichaam” (Epistola ad Diognetum, 6 (PG 2, 1175)).

We zouden ook niet op de goede weg zijn als we geen belang zouden hechten aan tijdelijke zaken. Ook daar wacht ons de Heer. Wees ervan verzekerd, dat de mens door de normale omstandigheden van het leven —geordend en toegelaten door de Voorzienigheid in haar oneindige Wijsheid— dichter bij God moet komen. We zullen dat doel niet bereiken als we er niet naar streven onze taak tot een goed einde te brengen; als we niet volharden in het enthousiasme voor het werk dat we met zoveel menselijke en bovennatuurlijke idealen begonnen zijn; als we onze taak niet vervullen zoals de beste. En als het mogelijk is —ik denk dat het, als je het werkelijk wilt, mogelijk zal zijn— beter dan de beste, want wij maken gebruik van alle eerbare aardse en noodzakelijke geestelijke middelen om aan God, onze Heer, een eersteklas werk te offeren, tot in de puntjes afgewerkt, volmaakt.

Ook denk ik terug aan de periode van mijn verblijf in Burgos in diezelfde tijd. Heel wat mensen kwamen daar tijdens hun verlof een paar dagen bij mij doorbrengen en dan tel ik de mensen, die in nabije kazernes gelegerd waren, niet eens mee. Mijn hele onderkomen was een met enkele van mijn zonen gedeelde kamer in een bouwvallig hotel. Ofschoon er tekort was aan het allernoodzakelijkste, troffen we dusdanige regelingen, dat passanten —en dat waren er honderden— al het nodige zouden krijgen om uit te rusten en weer op krachten te komen.

Het was mijn gewoonte te gaan wandelen langs de oever van de Arlanzón en daar praatte ik met hen. Ik luisterde naar hun vertrouwelijkheden, probeerde hun met opportune raad een richting aan te geven waarmee ik hun sterkte en nieuwe horizonten voor hun inwendig leven openlegde. En altijd —met de hulp van God— begeesterde ik hen en stimuleerde hen en porde hun christelijke levenshouding op. Soms voerde de wandeling ons naar het klooster van Las Huelgas, andere keren maakten we een ommetje langs de kathedraal.

Graag beklom ik een van de torens om hun van dichtbij het lofwerk te laten zien. Echt kantwerk in steen, resultaat van een geduldige en kostbare inspanning. Tijdens die gesprekken maakte ik hen er op attent, dat dit wonder van beneden af niet gezien kon worden. En om een stoffelijke uitdrukkingsvorm te hebben voor wat ik al zo dikwijls verklaard had, voegde ik er aan toe: Dat is de arbeid van God, het werk van God! Je persoonlijke taak tot een einde brengen met de volmaaktheid en schoonheid, met de meesterhand van dat delicate kantwerk in steen. En ze begrepen, tegenover de werkelijkheid die zich aan hun ogen opdrong, dat dit een liefdevol gesprek met de Heer was. De mensen die hun krachten wijdden aan deze taak, wisten zeer goed, dat in de straten van de stad niemand hun werk op waarde zou schatten: het was alleen voor God. Begrijpt u nu hoe wij dichter bij de Heer komen door de roeping tot ons beroep? Doe net als die steenhouwers en uw werk zal ook een operatio Dei zijn, mensenwerk met innerlijk en uiterlijk goddelijke trekken.

“In de wetenschap dat de Heer overal is, bebouwen wij het land en loven tegelijk de Heer; doorkruisen wij de zeeën en oefenen we al onze andere beroepen uit onder het bezingen van zijn goedertierenheid” (Clemens van Alexandrië, Stromata, 7, 7 (PG 9, 451)). Op die manier blijven we verenigd met God op elk moment. Ook als u zich geïsoleerd voelt, ver van uw gewone omgeving —zoals die jongemannen in de loopgraven— zult u geheel vervuld zijn van de Heer door middel van het persoonlijk met inspanning en volharding verrichte werk, dat u hebt weten om te zetten in gebed toen u het begon en eindigde in de aanwezigheid van God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest.

Maar vergeet nu niet, dat het in aanwezigheid van mensen verricht wordt en dat zij van u —ja, van u— een christelijk getuigenis verwachten. Daarom moeten we in onze beroepsbezigheden, in het menselijke, op zo'n wijze te werk gaan, dat we ons niet hoeven te schamen als iemand ons aan het werk ziet, die ons kent en van ons houdt, en ook hem niet laten blozen. Als uw gedrag in overeenstemming is met de geest die ik u tracht te onderrichten, zullen degenen die vertrouwen in u stellen niet beschaamd worden en zal het schaamrood u evenmin op de kaken staan. Dan zal het u niet vergaan als die man uit de parabel die besloot een toren te bouwen: Anders zou het hem kunnen overkomen, als hij de fundering heeft gelegd en niet in staat is het werk tot een einde te brengen dat allen die het zien hem gaan bespotten en zeggen: Die man begon te bouwen, maar hij was niet in staat het einde te halen (Luc 14, 29-30).

Ik verzeker u, als u de bovennatuurlijke visie niet kwijtraakt, zal uw werk bekroond worden, zal uw kathedraal voltooid worden, tot en met het leggen van de laatste steen.