Lijst van punten

Met de begeerte van het vlees wordt niet alleen de ongeordende drang van onze zinnen in het algemeen bedoeld, of alleen de seksuele begeerte die geordend hoort te zijn en als zodanig niet slecht maar echt menselijk is, en geheiligd kan worden. Daarom spreek ik nooit over onzuiverheid, maar over zuiverheid, want de woorden van Christus zijn tot ieder van ons gericht: Zalig zijn de zuiveren van hart, want zij zullen God zien (Mt 5, 8). Op grond van een goddelijke roeping zal de één deze zuiverheid in het huwelijk beleven en de ander zal van deze menselijke liefde afzien om uitsluitend en hartstochtelijk aan de liefde van God te beantwoorden. Zowel de één als de ander mag geen slaaf van de zinnelijkheid zijn, maar meester van zijn eigen lichaam en zijn eigen hart, om ze met offergeest aan anderen te kunnen geven.

Als ik over de deugd van zuiverheid spreek, voeg ik er altijd het woordje heilig aan toe. Christelijke zuiverheid, de heilige zuiverheid, is niet de hoogmoedige houding zich als zuiver, onbesmet, te beschouwen. Het is veeleer ons besef dat we voeten van leem hebben (Dan 2, 33), ook als de genade van God ons dag in dag uit ver houdt van de gevaren van de vijand. De nadruk waarmee sommigen bijna uitsluitend over dít onderwerp schrijven of preken, beschouw ik als een misvorming van het christendom; zij vergeten andere deugden die van wezenlijk belang zijn voor de christen en voor de relaties tussen de mensen.

De heilige zuiverheid is niet de enige en ook niet de belangrijkste christelijke deugd. Toch is zij onmisbaar om in de dagelijkse inspanning voor onze heiliging te kunnen volharden en zonder deze deugd is het onmogelijk zich aan het apostolaat te wijden. De zuiverheid vloeit voort uit onze liefde voor onze Heer aan wie we ons lichaam en onze ziel, onze vermogens en zintuigen hebben gegeven. Het is geen ontkenning, maar een blijde, positieve bevestiging.

Ik zei zojuist dat de begeerte van het vlees niet alleen de ongeregelde zinnelijkheid is, maar ook de gemakzucht, het gebrek aan inzet en de neiging om de gemakkelijkste, prettigste, kortom de weg van de minste weerstand te volgen, zelfs als we daarvoor concessies moeten doen aan onze trouw aan God.

Dit betekent dat we ons zonder meer overgeven aan de macht van een andere wet — de wet van de zonde — waarvoor de heilige Paulus ons waarschuwt: Ik ontdek in mij dus deze wet: als ik het goede wil doen, dringt het kwade zich aan mij op. Mijn innerlijk schept behagen in Gods wet. Maar in mijn handelen ontwaar ik een andere wet, die strijd voert tegen de wet van mijn rede, en die mij gevankelijk uitlevert aan de heerschappij van de zonde over mijn daden. Rampzalige mens die ik ben! Wie zal mij redden van dit bestaan ten dode? (Rom 7, 21-24). Luister naar het antwoord van de apostel: Het is de genade van God, door onze Heer Jezus Christus (Rom 7, 25). We kunnen en moeten vechten tegen de begeerte van het vlees, want als we nederig zijn zal de genade van de Heer ons nooit ontbreken.

De heiligheid van de menselijke liefde

De zuivere en mooie liefde van het echtpaar is heilig, en als priester zegen ik die met beide handen. De christelijke traditie heeft in Christus” aanwezigheid op de bruiloft van Kana dikwijls een bevestiging gezien van de goddelijke waarde van het huwelijk: Onze Verlosser is naar de bruiloft gegaan, schrijft de heilige Cyrillus van Alexandrië, om de oorsprong van het menselijk leven heilig te maken [In Ioannem commentarius, 2, I (PG 73, 223)].

Het huwelijk is een sacrament dat van twee lichamen één vlees maakt, zoals dat in de theologie krachtig wordt uitgedrukt. De lichamen van man en vrouw zijn de materie van het sacrament. De Heer heiligt en zegent de liefde van de man voor zijn vrouw, en van de vrouw voor haar man. Hij heeft niet alleen gewild dat hun zielen zich zouden verenigen, maar ook hun lichamen. Geen christen, of hij geroepen is tot het huwelijk of niet, mag daar licht over denken.

De Schepper heeft ons het verstand gegeven dat als een vonkje van het goddelijk intellect is en ons in staat stelt om — in samenwerking met onze vrije wil, die ook een gave van God is — te kennen en lief te hebben; en Hij heeft ons lichaam het vermogen gegeven om leven te verwekken waardoor we deelnemen aan zijn scheppingsmacht. God heeft zich van de echtelijke liefde willen bedienen om nieuwe schepselen ter wereld te brengen en het Lichaam van zijn Kerk te laten groeien. Seksualiteit is niet iets om zich voor te schamen, het is een geschenk van God dat in haar zuiverheid is gericht op leven, liefde en vruchtbaarheid.

Tegen deze achtergrond moet de christelijke leer over seksualiteit worden gezien. Ons geloof veracht niets van wat hier op aarde mooi, nobel en echt menselijk is. Het leert ons dat het najagen van egoïstisch genot niet de leidraad in ons leven mag zijn, omdat alleen zelfverloochening en offer tot ware liefde leiden. God houdt van ons en Hij vraagt ons om van Hem en van de mensen te houden, zoals Hij van ons houdt. Wie zijn leven tracht te winnen, zal het verliezen. Maar wie zijn leven om Mijnentwil verliest, zal het winnen (Mt 10, 39), heet het schijnbaar paradoxaal bij de heilige Matteüs.

Wie alleen maar om zichzelf draait en in de eerste plaats de eigen behoeften wil bevredigen, zet zijn eeuwige redding op het spel en is zonder enige twijfel ook nu ongelukkig. Alleen wie zichzelf vergeet en zich aan God en zijn naasten geeft, ook in het huwelijk, kan gelukkig zijn op aarde, met een geluk dat een voorproef van de hemel is.

Op onze aardse weg is lijden de toetssteen van de liefde. Je zou kort en bondig kunnen zeggen dat het huwelijk licht- en schaduwzijden kent. Aan de ene kant is er de vreugde zich geliefd te weten, het verlangen een gezin te stichten en het vooruit te brengen, de echtelijke liefde, en de voldoening de kinderen te zien opgroeien. Aan de andere kant is er verdriet en tegenslag, de tijd die zijn tol eist van het lichaam en het karakter dreigt te verzuren, de schijnbare grauwheid van de dagen die steeds hetzelfde lijken.

Wie echter denkt dat het met de liefde en het geluk gedaan is als er moeilijkheden komen, heeft een armzalige voorstelling van het huwelijk en van de menselijke liefde. Juist dan komen we bij de kern van de menselijke gevoelens, juist dan wordt de overgave en tederheid sterker en blijkt er een echte en diepe liefde te zijn die sterker is dan de dood (zie Hoogl 8, 6).

Echte liefde vereist trouw en oprechtheid in alle aspecten van het huwelijk. De heilige Thomas van Aquino geeft als commentaar (Summa theologiae, I-II, q. 31 en q. 141) dat God genot of bevrediging heeft verbonden aan het gebruik van ieder vermogen van de mens; daarom zijn genot en bevrediging iets goeds. Maar als de mens de juiste ordening van de dingen op zijn kop zet, als hij het genot als hoogste waarde zoekt en het doel waaraan het gekoppeld en onderworpen moet zijn minacht, dan bederft hij het, hij neemt er de ware natuur van weg en maakt het tot een zonde, of tot een gelegenheid tot zondigen.

Kuisheid — en dat is niet simpelweg onthouding, maar een vastbesloten houding van een liefhebbende wil — is een deugd die de liefde in alle fasen van het leven jong houdt. Je hebt de kuisheid van jonge mensen die de puberteit in zich voelen ontwaken, de kuisheid van wie zich op het huwelijk voorbereiden, de kuisheid van wie door God tot het celibaat worden geroepen en de kuisheid van degenen voor wie Hij het huwelijk heeft weggelegd.

Wie herinnert zich niet de krachtige, duidelijke woorden in de Vulgaat waarmee de aartsengel Rafaël advies geeft aan Tobias voordat hij met Sara trouwt? De engel vermaande hem als volgt: Luister naar mij en ik zal je tonen over welke mensen de boze geest macht heeft. Dat zijn degenen die een huwelijk aangaan op een manier dat ze God buitensluiten uit hun hart en hun geest, en zich enkel door de zinnelijke lust laten meeslepen zoals het paard en de muilezel die geen verstand hebben. Zij zijn in de macht van de duivel (Tob 6, 16-17).

Een zuivere, onbevangen en blije liefde is in het huwelijk alleen mogelijk op basis van de deugd van de kuisheid. Die deugd eerbiedigt het mysterie van de seksualiteit en is op de vruchtbaarheid en de gave van zichzelf gericht. Ik heb nooit over onreinheid gesproken en ben een ziekelijke en zinloze casuïstiek altijd uit de weg gegaan. Maar ik heb heel vaak gesproken over kuisheid en zuiverheid, over het vreugdevolle ja tegen de liefde, en dat zal ik blijven doen.

Wat de kuisheid in het huwelijk betreft, verzeker ik alle echtparen dat ze niet bang moeten zijn om elkaar hun liefde te tonen. Integendeel, het is immers de basis van hun gezinsleven. Wat God van hen vraagt is dat ze respect voor elkaar hebben, dat ze loyaal zijn in de omgang met elkaar, dat ze fijngevoelig, onbevangen en eenvoudig zijn. Ik wil hen ook zeggen dat de intieme huwelijksomgang waardig is als het een blijk is van echte liefde, en dus open staat voor vruchtbaarheid, voor kinderen.

De bronnen voor het leven afsluiten is een misdaad tegen de gaven die God aan de mensheid heeft toevertrouwd en het betekent dat men zich niet door de liefde, maar door het egoïsme laat leiden. Alles wordt daardoor vertroebeld, want man en vrouw gaan elkaar als medeplichtigen zien; als ze op deze voet doorgaan en er onenigheid ontstaat, zijn de moeilijkheden meestal niet meer te overzien.

De kuisheid in de echtelijke liefde maakt het intieme huwelijksleven authentiek. Man en vrouw begrijpen elkaar en voelen zich één. Als het goddelijk geschenk van de seksualiteit echter wordt misbruikt gaat de intimiteit verloren en kunnen man en vrouw elkaar niet meer onbevangen in de ogen zien.

Het leven van de echtgenoten moet gedragen worden door een echte en zuivere liefde voor elkaar en door de vreugdevolle houding zoveel kinderen te krijgen als God voor hen heeft weggelegd, ook als ze daarvoor misschien moeten afzien van hun persoonlijk gemak, en geloof moeten hebben in de goddelijke voorzienigheid. Een groot gezin stichten — als dat de wil van God is — is een waarborg voor geluk en het resultaat is goed, ook al beweren de dwalende verdedigers van een triest hedonisme iets anders.